Tükürük bezlerinin anatomisi
Sublingual, submandibuler ve parotis olmak üzere 3 çift tükürük bezi vardır. Sublingual bez en küçük boyutlu olup, müsinöz karakterde glandlar (bezler) ile karakterizedir. Submandibuler gland, daha lobüle yapıda olup ve mikst glandların varlığı ile bilinir: hem seröz hem müsinöz. Parotis bezi ise seröz asiner yapılar gösterir. Tüm bu glandların duktal, sinir, damar ve bağ doku sistemleri vardır. Özellikle parotis gland içerisinde bez içi lenf nodları bulunur. Sayıları 30-50 arasındadır. Ağız boşluğunun mukoza yüzeyinde ek olarak birkaç bin adet daha küçük tükürük bezi bulunur.
Tükürük bezlerinin patoloji (ve sitopatolojisi) lakrimal glandlar, derinin ter bezleri, trakea ve bronşun küçük submukozal bezlerine oldukça benzer.
Structure of salivary glands
Normal hücreler
Bazal hücreler: yuvarlak nükleuslu küçük hücrelerdir. Sitoplazma hemen daima ökromatiktir. Bazen bunların gerçek doku fragmanları arasında ya da üç boyutlu hücre kümelerinin dışında palizadlanma oluşturduğunu görebiliriz. Zeminde yer alan stromayı görmek, adenoid kistik karsinom gibi küçük hücreli tümörlerden ayırmada önemlidir: bu vakalarda stroma, Giemsa ile metakromatik boyanır. Aynı zamanda ekstrasellüler materyalin morfolojisi de (silendirik) önemlidir.
Asiner hücreler: büyük seröz hücreler veya sitoplazması müsin içeren küçük nükleuslu hücrelerdir. Sitoplâzmada sıklıkla zimojen granüller görülür. Duktal hücrelerle bir arada yer aldıklarını görmek, monoton bir çoğalma varlığını ve buna bağlı olarak iyi diferansiye asiner hücreli karsinom ihtimalini dışlayacağından oldukça değerli bir bulgudur.
Duktal hücreler: sitoplazması homojen, nükleusu santral yerleşmiş hücrelerin oluşturduğu küçük balpeteği yapıları şeklinde görülür. Bu duktal fragmanlara tutunan miyoepitelyal hücreler izlenebilir
Miyoepitel hücreleri: genellikle asiner hücreler ile birlikte aspirata gelirler. Uzamış sitoplazmalı plazmositoid ya da epiteloid hücrelerdir. Nüklesu yuvarlak-oval, sitoplazma mavi ve metakromatiktir. Miyoepitel üstünlüğü gösteren çok sayıda tükürük bezi lezyonu vardır.
Bağ doku fragmanları ve kristal benzeri yapılar da görülebilir.
